روزنامه ابتکار

علیرضا صدقی قدرتِ غبارآلود و حماسه‌های سترون

پیچیدگی پدیده‌های سیاسی در عصر پسامدرن آنقدر زیاد شده که توان ارائه تحلیلی جامع و قطعی را از بسیاری تحلیل‌گران حوزه‌های اجتماعی و سیاسی سلب می‌کند.
این پیچیدگی در جوامعی مانند ایران، به مراتب نسبت به بسیاری کشورهای دیگر بیشتر نیز هست و هر پدیده و رویداد و رخدادی مولفه‌ها و متغیرهای متعددی را در درونش جای داده و باید هر زمان انتظار زایشی تازه از این مولفه‌ها داشت.
از این رو، بررسی نوع، شکل و ماهیت جنبش‌های موجود در چنین جوامعی بسیار سنگین و پرابهام است. شاید بتوان همین انگاره را به ماهیت و استخوان‌بندی تحلیل‌ها هم تعمیم داد. بدین معنی که بن‌مایه و برون‌داد تحلیل‌های ارائه‌شده، گاه چنان درازدامان می‌شوند که ممکن است خودشان هم اسیر لایه‌های درونی پدیده‌ها شوند و در نهایت به همان مسیری قدم بگذارند که اراده هژمونی قدرت بر آن قرار گرفته است.
با این همه، می‌توان تصور کرد که نهاد قدرت در فضایی غبارآلود و مِه‌گرفته که سعی دارد امور را از پساپشت رویدادها و رخدادهای اجتماعی و سیاسی سامان دهد، تلاشی تازه و فوق مدرن را برای دستیابی به اهدافی خاص، منظور کرده است. به بیان دیگر «کشتی‌بان را سیاستی دگر آمد». در این سیاست تازه، هژمونی قدرت محورهای کلاسیک و علمی جنبش‌های اجتماعی را هدف اصلی قرار داده و سعی می‌کند از اعتبار و اثرمندی چنین رویدادهایی تا حد ناکارآمدی آن‌ها بکاهد. در نهایت آن‌چه از آن‌ها باقی می‌ماند، «حماسه‌هایی سترون» است. بی‌گمان «مطالبه عمومی مشخص» و «رهبری» دو مولفه و محور اصلی هر جنبش اجتماعی تلقی می‌شوند. با این وصف، مطالعه وضعیت جوامع نشان می‌دهد که پس از دوران طلایی انقلاب‌ها و عصر تاریک کودتاهای نظامی در حال حاضر آن‌چه باقی مانده است، جنبش‌هایی بدون پشتوانه موثر و بهره‌مندی از دو عنصر کلیدی «مطالبه عمومی مشخص» و «رهبری» است.


این جنبش‌ها به طور معمول با رفتاری «حماسی»، «شجاعانه»، «متهورانه» و بدون «راهبردی معین» آغاز شده، گروه‌هایی از جامعه را با خود همراه کرده، اوجی کوتاه مدت داشته و در نهایت به سادگی محو می‌شوند. چنین جنبش‌هایی با بهانه و بدون بهانه هر از چندی شکل می‌گیرند و در هر دوره‌ای گروهی خاص از جامعه را با خود همراه و هم‌داستان می‌کنند. سر آخر هم جامعه همراهان بدون دستیابی به «هدفی روشن»، «سرخورده» از سرکوب‌ها و بر جای نشستن‌ها از «بدنه جنبش» جدا شده و به روزمرگی‌های آحاد جامعه باز می‌گردند. جالب آن‌که در جنبش بعدی، دیگر این گروه نیستند که حرکت را آغاز می‌کنند، بلکه گروه‌های دیگری از جامعه در پی «مطالبات مبهم»شان به عرصه عمومی کشانده شده و همین مسیر را دوباره و دوباره و دوباره طی می‌کنند.
این روند با سرعتی بطئی و بسیار آرام، پیکره این جنبش‌ها و «مطالبات اجتماعی» را نحیف و نحیف‌تر می‌کند. تا جایی که حتی «فعالان اجتماعی» و «اکتیویست‌ها» هم از سرعت تحولات و پیامدهای آن جا مانده و قدرت بازیابی خود را از دست می‌دهند. در حقیقت آن‌چه از این جنبش‌ها باقی می‌ماند، «هیچ» است. «هیچ» به مفهوم واقعی و جامعه‌شناختی آن؛ مردمی سرخورده، ناامید و ناکارآمد که باورشان می‌شود نمی‌توانند تغییری «جدی» و «بنیادین» را در جامعه ایجاد کنند. یا حتی اندک تغییراتی که احتمال ایجاد آن هم می‌رود در بستری غبارآلود و محو به فراموشی سپرده می‌شود و تاثیر روانی خود را هم از دست می‌دهد.
در چنین شرایطی است که علیرغم وجه «حماسی» و «شجاعانه» این جنبش‌ها، بخصوص در آغاز، دستاوردی برای جامعه به بار نخواهد آمد. موضوع تاسفبار در این فقره، از میان رفتن روح ناآرام «جوانی» در چنین صحنه‌ها و عرصه‌هایی است. از میان رفتن «روح ناآرام جوانی» در جامعه‌ای که تغییر را به عنوان «کلید واژه» اصلی و اساسی خود تعریف کرده است، بسیاری از بنیان‌های تحول‌خواهی را از میان برده و «اراده جمعی» را از کار می‌اندازد. طبیعی است از کارافتادگی اراده جمعی بیش از هر چیز به سود «صاحبان پنهان قدرت» خواهد بود. صاحبانی که از فراسوی چهره «غبارآلود» و «مِه‌گرفته» چنین تحولاتی به آن‌چه می‌خواهند می‌رسند.
در این میان «نهادهای مدنی»، «فرآیندهای اصلاحی»، «روح مشاکت جمعی» و «تحول‌خواهی» به عنوان ناب‌ترین «مفاهیم انسانی» در جوامع گوناگون استبدادزده یا اسیر الیگارشی دموکراسی، قربانیان اصلی خواهند بود. نباید فراموش کرد که این مفاهیم نوپا در بسیاری کشورها هنوز به بلوغ نرسیده و «بارور» نشده‌اند. شاید و فقط شاید این «حماسه‌های سترون» نتیجه چنین رویکردی نزد «صاحبان پنهان قدرت» باشد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
به امید دیدارِ «یسنا» (شهروند)پرونده‌ای که باز است (اعتماد)افزایش ۳۵ درصدی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی (خراسان) آمریکا با آتش بازی نکند؛ سلاح‌هایی در اختیار داریم که فکرش را هم نمی‌کنید (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در ابتدای جلسه درس خارج فقه: هدف آمریکا از انتقال داعش به افغانستان شرایط نامطلوب روزهای اخیر مسافران در مسیرهای هوایی، ریلی و زمینی بررسی شد جاده های لیز سفر هیات ۱۱ نفره نمایندگان مجلس شورای اسلامی از زندان اوین بازدید کردند سرک کشیدن بهارستان به اوین علیرضا صدقی قدرتِ غبارآلود و حماسه‌های سترون با مصوبه شورای اسلامی شهر تهران از 15 فروردین‌ماه 97 نحوه تردد خودروها در مرکز پایتخت تغییر می‌کند «ابتکار» از نشست رسانه‌ای سی و ششمین جشنواره فیلم فجر گزارش می دهد جشنواره کاهشی ! چرا نهادهای متولی موسیقی درکشور با وجود مطرح شدن چندباره انتقادات برای بیان و حل مشکلات فراخوان داده‌اند «ابتکار» از تهیه لایحه برگزاری تجمعات آزاد اعتراضی طبق اصل 27 قانون اساسی گزارش می دهد سیدحسن خمینی: کسی که شکمش گرسنه است اخلاق نمی‌فهمد « ابتکار» جلسه دونالد ترامپ و نیکی هیلی با نمایندگان کشورهای عضو شورای امنیت را بررسی می‌کند بیانیه دیوان محاسبات درباره گزارش تفریغ بودجه سال ۹۵ هیات ۱۱ نفره نمایندگان مجلس شورای اسلامی از زندان اوین بازدید کردند سرک کشیدن بهارستان به اوین معارضان سوری به نصب پلاکارد‌های حاوی پرچم رسمی سوریه اعتراض کردند تنش در سوچی